Idee en verhalen: reportages over zeehavens, onder meer Den Helder, IJmuiden, Rotterdam, Scheveningen en Vlissingen.
Verschijnt in: maandblad Motorboot

Van offshore tot museumhaven

Beroepsvaart en industrie zijn vaak onlosmakelijk aan zeehavens verbonden. Toch valt er voor recreanten – al dan niet met een eigen motorboot – veel te ontdekken. Motorboot gaat op zoek naar de veelzijdigheid van zeehavens in Nederland en België. De eerste aflevering: Port of Den Helder.

Tekst: Lisette Vos

Het havengebouw van Port of Den Helder, gelegen naast de toegangsweg naar de Marinehaven, kijkt uit op tientallen motor – en zeilboten die in één van de jachthavens voor recreanten liggen. De zeehaven in het uiterste puntje van Noord-Holland is niet alleen een uitvalbasis voor de beroeps-en zeevaart, maar ook voor recreatieve watersporters met een boot. Assistent-havenmeester Henny Vleggeert (65), net met pensioen, weet er alles van. Met zijn bijna dertig jaar ervaring in de haven is hij de ultieme gids. Vleggeert laat graag de veelzijdigheid van de haven zien. “Als havenmeester ben je ook gastheer,” vertelt hij vlak voor vertrek.

Vlakbij het havengebouw ligt vaartuig Havendienst 3 van Port of Den Helder aangemeerd dat Vleggeert voor een rondleiding door de zeehaven heeft gereserveerd. Den Helder staat bij velen bekend als marinehaven én als vertrekpunt van de veerdienst TESO naar Texel, maar volgens Vleggeert heeft de stad – waar hij zelf woont – veel meer te bieden. In het nautische centrum van Den Helder ligt bijvoorbeeld Willemsoord, voorheen de scheeps- en onderhoudswerf voor de Koninklijke Marine. Na een grondige restauratie is het complex uitgegroeid tot cultureel erfgoed, met onder meer drie musea, historische schepen, nautische winkeltjes en een jachthaven.

Sleepboten voor de marine
Het complex Willemsoord is de eerste locatie die we per boot bezoeken, maar onderweg valt er al genoeg te ontdekken. In de stuurhut van Havendienst 3 praat Vleggeert vanaf het eerste moment honderduit, terwijl hij naar links en rechts wijst. Aan bakboord passeren we de provinciale autoweg naar de veerdienst Texel en aan stuurboord scheepswerf Damen. In 1923 startten de twee broers Visser deze werf die Damen in 1993 overnam. Bij de werf liggen tijdelijk twee nieuwe sleepboten voor de deur die Damen in Roemenië voor Zweedse marine heeft gebouwd: de Hercules A255 en de Hercules A254. Scheepswerf Damen heeft ook een dok in gebruik dat midden in het complex Willemsoord ligt.

We bereiken het hart van Willemsoord, inclusief de jachthaven, via Het Boerenverdriet. Op deze locatie wordt de 200 jaar oude keersluis – met dezelfde naam – gerenoveerd. Volgens de stichting Nautische Monumenten verwijst de naam naar de boeren die niet blij waren met het zilte zeewater dat hun landerijen bereikten. Volgens havenmeester Vleggeert is de komst van de gerenoveerde sluis ook een aanwinst voor de watersporters die vanaf zee komen. De Zeedoksluis, de toegang vanaf zee naar Willemsoord, kan dan vaker open blijven, waardoor boten zonder hindernis naar de jachthaven kunnen varen. Jachthaven Willemsoord, met ligplaatsen voor passanten, is een ideale locatie voor recreanten, stelt Vleggeert. “Er is in Den Helder weinig industrie, de lucht is schoon. Willemsoord heeft veel te bieden. En op de fiets ben je zo in de duinen.”

Boorplatform
Via de Zeedoksluis varen we richting zee. Net buiten de sluis aan de Nieuwediepkade ligt een bewijs dat offshore de voornaamste tak van Port of Den Helder is: het boorplatform Paragon C462 ligt enkele maanden in Den Helder voor onderhoud. Aan bakboord zien we het bedrijf Peterson dat de platforms op volle zee bevoorraadt en daarvoor een pool van offshoreschepen heeft. Even verderop in de Nieuwe Haven ligt de marinehaven die we op gepaste afstand houden. Onderweg naar de jachthaven van de Koninklijke Marine Jachtclub (KMJC), die ook toegankelijk is voor passanten, passeren we het patrouillevaartuig Zeearend van de Kustwacht.

Naast het clubgebouw van de KMJC staat de verkeerstoren. In de centrale leidt Marinepersoneel het scheepsverkeer in goede banen, met als doel: een vlotte en veilige vaart. Dat geldt ook voor de recreanten met hun motor- of zeilboot. Havenmeester Vleggeert adviseert hen om zich op tijd op kanaal 62 te melden als zij de zeehaven naderen. “Je kijkt je ogen uit, zoveel mooie schepen varen er. Maar je moet alert zijn. Zeeschepen varen vaak sneller dan je denkt en de schroefwerking van die grote schepen is veel krachtiger.”

Gemoedsrust
Vleggeert zet de Havendienst 3 koers richting Het Nieuwe Diep. Daar passeren we onder meer de Visserijkade waar de visafslag is gevestigd. Bij deze afslag wordt vooral platvis aangeland en geveild dat schepen uit zowel de Helderse als Texelse vissersvloot uit zee vissen. Tijdens onze rondvaart we daarna de Koopvaarderschutsluis in, de grootste sluis in de zeehaven van Den Helder. Recreanten die vanaf zee naar Willemsoord varen, kunnen van deze sluis gebruik maken als ze de offshoreschepen in de nabijheid van de Zeedoksluis willen ontwijken. “Je bent een half uurtje langer onderweg. Maar het kan voor sommigen goed zijn voor de gemoedsrust om deze route te nemen”, stelt Vleggeert.

We varen weer richting de thuishaven van Port of Den Helder en nemen nog even de afslag naar de Industriehaven, onder de drukke provinciale weg door. Dit deel van de haven ligt niet op de route, maar biedt wel een bijzondere aanblik op de Stelling Den Helder. De forten en verdedigingswerken die begin 19^e eeuw in de tijd van Napoleon werden gebouwd, boden de Marinewerf Willemsoord bescherming. Voor bezoekers zijn routes uitgezet om (de geschiedenis van) de verdedigingslinie te ontdekken. Dat kan te voet, op de fiets óf in een originele Helderse Vlet. We keren om en als we  bijna bij het eindstation zijn, wijst Vleggeert een bijzonder zeiljacht aan dat bij Adelborsten Roei- en Zeilvereniging (AZRV) Phanta Rei ligt: De Groene Draeck van prinses Beatrix.

Beloning is zoet
Er is eigenlijk maar één nadeel over Den Helder te noemen, stelt Vleggeert als we even later van boord stappen. “Om de stad te bereiken, moet je over het langgerekte Noordhollands kanaal varen. Dat kan voor sommigen een remmende factor zijn.” Maar voegt hij er direct aan toe: “Als je er bent, is de beloning zoet.”

Port of Den Helder: de activiteiten
De vloot van de Koninklijke Marine spreekt voor velen wellicht het meest tot de verbeelding, maar offshore is de corebusiness van de zeehaven Port of Den Helder. Verder is de haven een uitvalbasis voor de visserij. Ook fietsboten en riviercruiseschepen doen steeds vaker Den Helder aan. En tussen al die verschillende activiteiten door vaart ook de recreatievaart die vanaf zee of het Noordhollands kanaal toegang heeft.

Recreatie bij de zeehaven
In het nautische kwartier Willemsoord (de Oude Rijkswerf) staan drie musea die een link hebben met de maritieme sector.
Op de Oude Rijkswerf – waar vroeger marineschepen werden gebouwd en onderhouden – is onder meer het Marinemuseum te vinden. Bij het museum horen drie historische gebouwen: het Torentje (voorheen in gebruik als magazijn voor licht ontvlambare stoffen), de Geschutmakerij en de Sloepenloods. In deze gebouwen zijn exposities over de (geschiedenis) van de Marine te zien. De loods wordt gebruikt als depot. Verder zijn drie historische schepen te bezichtigen, zoals een ramschip, een mijnenveger en een onderzeeboot.
Het Nationaal Reddingsmuseum Dorus Rijkers, ook gevestigd op Willemsoord, vertelt het verhaal over de geschiedenis van het Nederlandse reddingwezen op zee. Daarnaast heeft een museum een vloot met vijf reddingboten die ieder hun eigen geschiedenis hebben.
Rondom het complex Willemsoord ligt de collectie historische bedrijfsvaartuigen van Museumhaven Willemsoord. Deze vaartuigen hebben veelal een binding met Den Helder en/of de provincie Noord-Holland. Grote blikvangers zijn het Lichtschip Texel dat tot 1992 op zee dienst heeft gedaan en de ex-Zr. Ms. Bonaire, een zeilend oorlogsschip uit 1876.
De Stelling Den Helder (Vesting aan Zee), gebouwd om de Oude Rijkswerf Willemoord bescherming te bieden, is ook voor bezoekers toegankelijk.

www.willemsoordbv.nl
www.marinemuseum.nl
www.reddingmuseum.nl
www.museumhavenwillemsoord.nl
www.stellingdenhelder.nl

Havens voor passanten
Den Helder heeft meerdere havens die toegankelijk zijn voor passanten met motorboten, zoals jachthaven Willemsoord en de haven van jachtclub KMJC. Ook bij Marine Watersportvereniging, nabij het havengebouw van Port of Den Helder, zijn passanten welkom, aldus voorzitter Hans Daams die net als veel leden bij de Marine heeft gewerkt. “We hebben een vaste groep passanten die elk jaar weer terugkomt. Den Helder is meer dan alleen een uitvalbasis voor boten die op zee varen. Het historische nautische kwartier Willemsoord en de binnenstad liggen op loopafstand van onze haven. Zee, duinen en strand zijn dichtbij.”

www.willemsoordbv.nl/jachthaven
www.kmjc.eu
http://www.marinewatersport.nl/havens/den-helder